ျမန္မာမႈျပဳ ဂ်ပန္ဟုိက္ကု(Haiku) ကဗ်ာစာစု

ကဗ်ာဟု ေျပာလုိက္တာႏွင့္ ဖတ္ခ်င္တဲ့ စိတ္ေတြတဖြားဖြားျဖစ္ေပၚရသည္က စာေရးသူအက်င့္ပါ..။ စာေရးသူေရးသမၽွ် ကိုယ္ပုိင္ကဗ်ာေတြကို သူမ်ားေတြ ဖတ္ၿပီး ေ၀ဖန္ရင္လည္း ေက်နပ္သည္..။ ထို႕ထက္ (တျခားလူ) သူငယ္ခ်င္းမ်ားႏွင့္ ကဗ်ာဆရာ ေတြ ေရးထားေသာ ကဗ်ာေလးေတြကို ဖတ္ၿပီး ခံစားရတာက ပိုၿပီိးအရသာေတြ႕လွသည္..။ ကဗ်ာေလးေတြကို တပုဒ္လုံးမဟုတ္ရင္ေတာင္မွ ကဗ်ာမွာ ပါ၀င္ေနတဲ့ စာသားလွလွေလးေတြကို အလြတ္ရေအာင္ ဖတ္ျဖစ္သည္ အထိ ၀ါသနာျပင္းျပခဲ့တာေတာ့အမွန္ပါ..။ ျမန္မာဆန္ဆန္ကဗ်ာ အျပင္ အျခားျခားေသာကဗ်ာေလးေတြကိုလည္း စာေရးသူ ဖတ္ရေရးရတာ ၀ါသနာပါသည္..။
ျမန္မာကဗ်ာအလကၤာေတြ ေလ့လာရာတြင္လည္း ေရွးယခင္ကတည္းက ကဗ်ာအတိုအထြာေလးေတြ ေရးခဲ့တာေတြ ဖတ္မွတ္ဖူးသည္..။(ဥပမာအားျဖင့္- ပုဂံေခတ္ကဗ်ာျဖစ္သည့္ ျမကန္သာ ကဲ့သို႕ေသာ ကဗ်ာတိုေလးမ်ဳိးပင္ျဖစ္သည္..။) ကဗ်ာထဲမွာမွ အခုေနာက္ပုိင္း (၃)ေၾကာင္းတည္းႏွင့္ လုိရင္းအဓိပၸာယ္ကို ထိမိေအာင္ေရးတဲ့ကဗ်ာေလးေတြ ေတြ႕လာရသည္..။ (၃)ေၾကာင္းစပ္ကဗ်ာေတြကုိ ဖန္တီးရာတြင္ သံေပါက္ကဗ်ာစပ္နည္းျဖစ္သည့္ “အစေလးလုံး..အလယ္သုံး..အဆုံး ငါး ခုနစ္” ပုံစံႏွင့္ေရးၾကတာကို ေတြ႕ရသည္..။
ဥပမာ..

"ပုဇြန္လည္းတူး
ငါးမႏူး
ခ်စ္ဦးခ်က္၍ ၿမိန္လွသည္ "

"ဖက္ေပၚဆူးက်
ဖက္မွာမေပါက္
ဆူးသာေကာက္၏ "ကဲ့သို႕ေသာ ကဗ်ာပုံစံႏွင့္လည္းေကာင္း၊
စသျဖင့္ ျမန္မာကဗ်ာတိုတိုေလးေတြဖတ္မွတ္ဖူးသည္..။ ကဗ်ာေလးေတြက ရိုးစင္းၿပီး ထိထိမိမိ ႏွင့္ အဓိပၸာယ္ေပၚလြင္လွသည္ကို ေတြ႕ရသည္..။
အခုေနာက္ပိုင္းတြင္ လူငယ္ကဗ်ာခ်စ္သူေတြအၾကား ေရာက္ရွိလာတဲ့ ကဗ်ာကေတာ့ ဟိုက္ကု (Haiku)(၃)ေၾကာင္းကဗ်ာ စပ္တဲ့ နည္းေလးပါပဲ..။ စာေရးသူ အရင္က ျမန္မာမႈျပဳ ဟိုက္ကုကဗ်ာဆိုတာကို မသိရိုး အမွန္ပါ..။ ဟိုက္ကု ..ဟိုက္ကုႏွင့္ ဘာေျပာမွန္းလည္း နားမလည္ခဲ့ပါ..။ ေနာက္မွ ဂ်ာနယ္ေက်ာ္မမေလး၏ ေသြး ၀တၱဳထဲမွာတၾကိမ္..၊ ၂၀၀၁ ခုႏွစ္ ဇြန္လ ၁၃ ရက္မွာေရးသားေသာ စစ္အတြင္းက ကြဲသြားေသာ သူငယ္ခ်င္းမ်ားျပန္ဆုံတဲ့ေန႕ ဆိုတဲ့ ေမာင္ေခ်ာႏြယ္ကဗ်ာတြင္တၾကိမ္ ဖတ္ရမွ ဂ်ပန္ကဗ်ာေရးနည္းမွန္းသိေလသည္ေပါ့..။

ဤကဗ်ာမ်ားသည္ ဂ်ပန္တြင္ ေအဒီ ၁၃ ရာစု မွာ ဟုိက္ကာအိ (Haikai) လို႕ သမုတ္ခဲ့ၾကေသာကဗ်ာမ်ားပင္ျဖစ္သည္..။ ၁၉ရာစု ေႏွာင္းပိုင္းေလာက္မွာ ဂ်ပန္ကဗ်ာဆရာ မာဆာအုိကာ ရွီကီ Masaoka Shiki က အေစာပိုင္း hokku အေခၚ haiku ဟူ၍ သတ္မွတ္ေခၚတြင္ခဲ့သည္..။
ယခုအခါတြင္ဟုိက္ကု (Haiku or hokku) လို႔ ေက်ာ္ၾကားေပသည္..။
ဂ်ပန္လူမ်ဳိးတို႕သည္ ေရွးယခင္ကတည္းကမွစ၍ ရာသီအလိုက္၊ ရာသီပြင့္ပန္းမ်ားအလိုက္၊ ရာသီပြဲေတာ္မ်ားအလိုက္ ဟိုက္ကုကဗ်ာကို ခံစားမႈေပၚမူတည္ၿပီး ေရးစပ္ခဲ့ၾကသည္..။ ထိုအျပင္ လိုရင္းတိုရွင္းႏွင့္ တစိမ့္စိမ့္ေတြး တေရးေရး ခံစားႏိုင္ေသာ ကဗ်ာျဖစ္သည္မို႕ ၄င္းကဗ်ာစပ္နည္းလည္း ႏိုင္ငံအႏွံ႕ ဆန္႕ပ်ံႏိုင္ခဲ့သည္မဟုတ္ေလာ..။

ဟုိက္ကု ကဗ်ာ ဖတ္သူအတြက္မွာလည္း စာဖတ္သူရဲ႕ အေတြ႕အၾကဳံ အၾကားအျမင္ ခံစားမႈ သုိ႕မဟုတ္ ခံစားျခင္း (ေ၀ဒနာ) သုိ႕မဟုတ္ (ေ၀ဒနာမွ လြတ္ေျမာက္မႈ) အစရွိတဲ့ နက္နဲတဲ့ ဂမၻီရ သေဘာကုိ ေဆာင္ပါတယ္။ ဂ်ပန္ ဟုိက္ကု ကဗ်ာေတြဟာ ဂ်ပန္႐ုိးရာ ကဗ်ာေတြ ျဖစ္ေပတဲ့ ဇင္ဗုဒၶ၀ါဒနဲ႕လည္း ပတ္သက္ဆက္ႏႊယ္သည္။ ဟုိက္ကု ကဗ်ာေတြကုိ ေအဒီ ၁၃ ရာစုေလာက္မွာ စျပီး ေရးကတယ္လုိ႕ ဆုိပါတယ္။
ဟုိက္ကု ကဗ်ာေတြဟာ သေကၤတ ႐ုပ္ပုံ သေဘာတရား (Hieroglyphs) က တစ္ဆင့္ လက္ေရးလွပညာ (Calligraphy) ကုိ ကူးေျပာင္းသည္..။ ထို(Calligraphy) က တစ္ဆင့္ သေကၤတ အ႐ုပ္စာ (Ideogram) ကို တည္ေဆာက္သည္..။ (Ideogram ဟာ အႏွစ္ထုတ္ သေဘာ (Abstract Concept) ကုိ ေဖာ္ျပႏုိင္ၿပီး ထိုမွတဆင့္ သေဘာတရားကေန ကဗ်ာေရးျခင္းကုိ ကူးေျပာင္း ေဖာ္ထုတ္သည့္အခါ စာပုိဒ္ (Phrase) တစ္ပုိဒ္နဲ႕ တစ္ပုိဒ္ ခြဲျခားသည္။ထိုစာပိုဒ္ (စာေၾကာင္း) ေတြကုိ ဆက္စပ္လုိက္တဲ့အခါ စာပုိဒ္စာေၾကာင္း (ကဗ်ာ) ထဲမွာ လံုး၀ မပါတဲ့ အဓိပၸာယ္သစ္၊ အနက္သစ္ တစ္ခုကုိ စဥ္းစားယူႏုိင္ေပသည္..။

ကဗ်ာစပ္ရာတြင္ အသံယူပုံစနစ္ကိုသာ အသုံးျပဳသည္..။ ပထမတစ္ေၾကာင္း ကို ၅သံ(စာလုံးေရ ငါးလုံး)၊ ဒုတိယအေၾကာင္းကို ၇သံ (စာလုံးေရ ခုနစ္လုံး)၊ႏွင့္ တတိယ အေၾကာင္းကို အသံ ၅သံ( စာလုံးေရငါးလုံး) ႏွင့္ စုစုေပါင္း အသံ ၁၇သံျဖင့္ ေရးစပ္ရျခင္းမ်ဳိးျဖစ္ေပသည္..။ ၅ -၇-၅ အသံျဖင့္ သီဆိုရေသာ ကဗ်ာတိုေလးျဖစ္ေပသည္..။
ဂ်ပန္မွာ လူၾကိဳက္မ်ားဆုံး ျဖစ္ေသာ ဟိုက္ကုကဗ်ာေလးေတြကို ေရးနည္းႏွင့္ တကြ ေဖာ္ျပပါအံ့..။

Bashō'ေရးသားခဲ့ေသာ "old pond" ကဗ်ာေလးပါ..။စာေရးသူ အနီးစပ္ဆုံး ျမန္မာမႈျပဳေရးသားေဖာ္ျပလိုက္ပါသည္..။ေလ့လာၾကည့္စို႕ရဲ႕…..။

ဂ်ပန္လို - 古池や　蛙飛込む　水の音
( furuike ya kawazu tobikomu mizu no oto)
fu-ru-i-ke ya (5)
ka-wa-zu to-bi-ko-mu (7)
mi-zu no o-to (5)


အဂၤလိပ္လို- old pond . . .
a frog leaps in
water’s sound


ျမန္မာလို- "ေရကန္ေလးအနား..
ဖားကေလးက ခုန္ေပါက္သြား..
ေရစီးသံေလးလား။"

ေနာက္ထပ္တပုဒ္ရွိပါေသးသည္..။Bashō' ေရးခဲ့ေသာ ကဗ်ာေလးပါပဲ..။


ဂ်ပန္လို - 富士の風や　扇にのせて　江戸土産
( fuji no kaze ya ōgi ni nosete Edo miyage)


အဂၤလိပ္လို - the wind of Mt. Fuji
I've brought on my fan!
a gift from Edo



ျမန္မာလို - " ေလေျပဖူဂ်ီေတာင္..
ငါယူခဲ့တဲ့ ငါ့ယပ္ေတာင္..
အဲဒိုရဲ႕လက္ေဆာင္……။"


ဒီေလာက္ဆိုရင္ - ဟိုက္ကု(Haiku) ကဗ်ာေလးေတြႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး ကဗ်ာခ်စ္သူတို႕လည္း တီးမိ ေခါက္မိ ရွိေလာက္ၿပီထင္ပါရဲ႕..။ စာေရးသူတို႕ ဟိုက္ကု ကဗ်ာေလးေတြကို ျမန္မာမႈျပဳ ေရးဖြဲ႕ေနၾကသလို ျမန္မာသံေပါက္ကဗ်ာတိုေလးေတြကိုလည္း ကမၻာအထိ ေျခဆန္႕ဖို႕လည္း လိုေနၿပီထင္ပါသည္..။ ကဲ..(အမွားပါရင္လည္း ျပင္ဖတ္ေပါ့ေနာ္..။ ဆက္လက္ၿပီး ျမန္မာမႈျပဳ ဟုိက္ကုကဗ်ာ ေခါင္းစဥ္ေအာက္မွာ ကဗ်ာတိုေလးေတြ ဆက္လက္ေရးၾကပါစို႕ရဲ႕..။

ရႊမ္းသိဃၤ(တနသၤာရီ)
(၂၈-၃-၂၀၁၁)